انسداد مجرای اشکی در کودکان به شرایطی اطلاق می‌شود که سیستم تخلیه اشک، به ویژه مجرای اشکی، مسدود شده است.
انسداد مجاری اشکی کودکان چیست؟
انسداد مجرای اشکی در کودکان به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن سیستم تخلیه اشک، به ویژه مجرای اشکی مسدود شده است. مجرای بینی اشکی لوله کوچکی است که اشک را از چشم‌ها به بینی می‌برد. هنگامی که این مجرا مسدود می‌گردد، اشک نمی‌تواند به درستی تخلیه شود و در نتیجه علائمی مانند اشک ریزش زیاد، عفونت های مکرر چشم، پوسته پوسته شدن یا ترشح از چشم و گاهی تورم یا قرمزی در اطراف ناحیه مجرای اشکی ایجاد می‌شود. انسداد می‌تواند در هر نقطه‌ای از مسیر تخلیه اشک رخ دهد که شامل پونکتا (روزنه‌های کوچک در گوشه‌های داخلی پلک‌ها)، کانالیکول‌ها (لوله‌های کوچکی که پونکتا را به کیسه اشکی متصل می‌کند) و خود مجرای اشکی چشم هستند.
انسداد مادرزادی مجاری اشکی اغلب بلافاصله پس از تولد یا در چند هفته اول زندگی نوزاد تشخیص داده می شود. ممکن است به صورت ریزش بیش از حد، با جمع شدن و ریختن اشک روی پلک پایین ظاهر شود. همچنین، انسداد می‌تواند باعث ایجاد پوسته پوسته، ترشح یا عفونت‌های مکرر چشم شود، زیرا اشک به درستی تخلیه نمی‌شود. این وضعیت می‌تواند منجر به راکد شدن مجرای اشک و رشد باکتری گردد.
در بسیاری از موارد، انسداد مادرزادی مجرای اشک به طور خود به خود و بدون هیچ مداخله‌ای برطرف می‌شود. همانطور که کودک رشد می‌کند و سیستم تخلیه اشک بالغ می‌شود، انسداد نیز به تدریج برطرف می‌شود و اشک به طور طبیعی جریان پیدا می‌کند. ماساژ ملایم ناحیه مجرای اشک و رعایت بهداشت چشم می تواند به رفع انسداد کمک کند.
با این حال، اگر انسداد بیش از سال اول زندگی ادامه یابد یا علائم و عوارض قابل توجهی ایجاد کند، نیاز به مداخله پزشکی دارد. چشم پزشک اطفال یا یک جراح اکولوپلاستیک می‌تواند ارزیابی کاملی را برای تعیین میزان انسداد انجام دهد و گزینه‌های درمانی مناسب مانند پروبینگ یا داکریوسیستورینوستومی آندوسکوپی (DCR) را توصیه کند. هدف از این کار باز کردن مجرای اشک مسدود شده و ایجاد تخلیه مناسب اشک است.
بیشتر بخوانید: جراحی انسداد مجرای اشک
چه عواملی می‌توانند باعث انسداد مجاری اشکی در کودکان شوند؟
علل مسدود شدن مجاری اشکی در کودکان را می‌توان بر اساس عوامل زمینه‌ای به دسته‌های مختلفی طبقه بندی کرد. در متن زیر دلایل آن به طور جداگانه توضیح داده شده است:
1. انسداد مادرزادی: انسداد مادرزادی مجرای اشک شایع‌ترین علت انسداد مجاری اشک در کودکان و نوزادان است. زمانی اتفاق می‌افتد که نوزادی با انسداد در مجرای اشکی بینی به دنیا می‌آید (لوله‌ای است که اشک را از چشم به بینی می‌برد). عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند.
2. انسداد غشاء یا بافت: در برخی موارد، یک غشاء یا بافت نازک در انتهای مجرای اشکی به درستی باز نمی شود. این انسداد مانع از ریختن اشک به داخل بینی می‌گردد.
3. سیستم تخلیه اشک توسعه نیافته: ممکن است سیستم تخلیه اشک در بدو تولد به طور کامل توسعه نیافته باشد. این اتفاق می‌تواند باعث انسداد جزئی یا کامل در مجرای اشکی شود.
4. مجرای اشک باریک: برخی از نوزادان با مجاری اشک باریک‌تر یا گره خورده به دنیا می‌آیند. این ناهنجاری ساختاری می‌تواند منجر به انسداد مجرای اشکی شود.
5. التهاب و عفونت: التهاب و عفونت می‌تواند باعث تورم و زخم و در نتیجه انسداد مجرای اشکی شود. این عوامل می تواند شامل موارد زیر باشد:
آ. داکریوسیستیت: داکریوسیستیت التهاب مجرای اشکی است. عفونت باکتریایی یا ویروسی می‌تواند التهابی ایجاد کند که منجر به تورم و زخم می‌شود و تخلیه اشک را مسدود می‌کند.
ب ملتحمه مکرر: ورم ملتحمه مزمن یا عود کننده (چشم صورتی) می‌تواند منجر به التهاب مجاری اشکی باعث انسداد شود.
ج سینوزیت: التهاب و عفونت سینوس‌ها می‌تواند به مجاری اشکی سرایت و خروج اشک را مسدود کند.
3. ناهنجاری‌های ساختاری: ممکن است برخی از کودکان ناهنجاری های ساختاری در مجاری اشکی خود داشته باشند که می‌تواند مانع از تخلیه اشک شود.
بیشتر بخوانید: جراحی انسداد مجرای اشک به روش اندوسکوپیک
آیا انسداد مجرای اشک در کودکان علائمی دارد؟
1. اشک ریزش بیش از حد: شایع‌ترین علامت انسداد مجرای اشک، اشک ریزش زیاد یا آبریزش چشم است. اشک ممکن است روی گونه‌ها ( حتی بدون هیچ دلیل آشکار یا واکنش احساسی) سرازیر شود.
2. پوسته پوسته شدن و ترشحات: انسداد مجاری اشک می‌تواند باعث تجمع و راکد شدن اشک شود و به ایجاد پوسته پوسته در اطراف مژه‌ها و گوشه چشم منجر گردد. ترشحات می‌تواند چسبناک یا غلیظ باشد.
3. قرمزی چشم: ممکن است چشم آسیب دیده به دلیل تحریک ناشی از مسدود شدن مجرای اشکی قرمز به نظر برسد. این قرمزی می‌تواند مداوم یا متناوب باشد.
4. تورم یا پف کردگی: امکان دارد ناحیه اطراف چشم آسیب دیده به ویژه پلک پایین، متورم یا پف کند. این تورم می‌تواند خفیف تا متوسط باشد و معمولا صبح بعد از خواب بیشتر قابل مشاهده است.
5. عفونت‌های مکرر چشم: انسداد در مجاری اشکی می‌تواند محیط مساعدی را برای رشد باکتری‌ها ایجاد کند و منجر به عفونت‌های مکرر چشم شود. این عفونت‌ها که به عنوان ورم ملتحمه یا چشم صورتی شناخته می‌شوند، می‌توانند علائمی مانند قرمزی، ترشح، خارش و ناراحتی ایجاد کنند.
راه‌های تشخیص انسداد مجرای اشکی در کودکان چیست؟
برای تشخیص انسداد مجرای اشکی، چشم پزشک اطفال یا جراح اکولوپلاستیک معاینه کاملی را انجام می‌دهد. این ممکن است شامل ارزیابی علائم کودک، ارزیابی تخلیه اشک با اعمال فشار ملایم بر روی کیسه اشکی و استفاده از تست‌های تصویربرداری برای مشاهده سیستم مجرای اشکی باشد. این آزمایش‌ها می‌توانند به تعیین محل و شدت انسداد کمک کنند.
چه روش‌هایی برای درمان انسداد مجرای اشکی در کودکان وجود دارد؟
درمان انسداد مجرای اشکی در کودکان به علت زمینه‌ای و سن کودک بستگی دارد. در بسیاری از موارد، انسداد به طور خود به خود در سال اول زندگی بدون هیچ مداخله‌ی پزشکی برطرف می‌شود. ماساژ ناحیه مجرای اشک، استفاده از کمپرس گرم و استفاده از قطره‌ها یا پمادهای چشمی آنتی بیوتیک برای جلوگیری از عفونت جزو درمان‌های معمول هستند.
اگر انسداد ادامه یابد یا علائم قابل توجهی ایجاد کند، ممکن است مداخله جراحی توصیه شود. دو روش جراحی اولیه یعنی پروبینگ و داکریوسیستورینوستومی آندوسکوپی (DCR) برای درمان انسداد مجرای اشکی در کودکان وجود دارد.
توجه به این نکته مهم است که علت خاص انسداد مجرای اشکی در کودک می تواند متفاوت باشد و در برخی موارد ممکن است علت به وضوح قابل شناسایی نباشد. ارزیابی مناسب توسط یک متخصص مراقبت های بهداشتی، مانند یک چشم پزشک اطفال یا یک جراح چشم، می تواند به تعیین علت زمینه ای و راهنمایی درمان مناسب کمک کند.
برای تشخیص انسداد مجرای اشکی، یک چشم پزشک اطفال یا یک جراح اکولوپلاستیک معمولا معاینه کاملی را انجام می دهد. این ممکن است شامل ارزیابی علائم کودک، ارزیابی تخلیه اشک با اعمال فشار ملایم بر روی کیسه اشکی، و استفاده از رنگ های تخصصی یا تست های تصویربرداری برای تجسم سیستم مجرای اشکی باشد. این آزمایش ها می توانند به تعیین محل و شدت انسداد کمک کنند.
درمان انسداد مجرای اشکی در کودکان به علت زمینه ای و سن کودک بستگی دارد. در بسیاری از موارد، انسداد به طور خود به خود در سال اول زندگی بدون هیچ مداخله ای برطرف می شود. گزینه های مدیریت محافظه کارانه ممکن است شامل ماساژ ناحیه مجرای اشک، استفاده از کمپرس گرم و استفاده از قطره ها یا پمادهای چشمی آنتی بیوتیک برای جلوگیری از عفونت باشد.
اگر انسداد ادامه یابد یا علائم قابل توجهی ایجاد کند، ممکن است مداخله جراحی توصیه شود. دو روش جراحی اولیه برای درمان انسداد مجرای اشکی در کودکان وجود دارد: پروبینگ و داکریوسیستورینوستومی آندوسکوپی (DCR). پروبینگ یک روش کم تهاجمی است که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. این شامل قرار دادن یک کاوشگر نازک و انعطاف‌پذیر در مجرای اشک برای پاک کردن انسداد و باز کردن مسیر است. پروبینگ معمولا برای کودکان زیر یک سال توصیه می‌شود.
داکریوسیستورینوستومی آندوسکوپی (DCR) یک روش جراحی پیچیده‌تر است که بیبشتر در کودکان بزرگ‌تر یا در مواردی که پروب ناموفق بوده است، انجام می‌شود. این کار شامل ایجاد یک مسیر تخلیه اشک جدید با ایجاد یک برش کوچک در نزدیکی گوشه داخلی چشم و استفاده از آندوسکوپ برای مشاهده و رفع انسداد است. هم پروبینگ و هم DCR آندوسکوپی دارای میزان موفقیت بالایی هستند و اکثر کودکان بهبود قابل توجهی را در علائم و تخلیه اشک تجربه می‌کنند. انتخاب روش به سن کودک، شدت و محل انسداد و تخصص جراح بستگی دارد.
