فیستول کاروتید کاورنو

شاید برای شما یا یکی از اطرافیانتان پیش آمده باشد که بعد از ضربه به سر دچار خون افتادن در چشم ها یا ورم آن ها شده باشید. در این مطلب سعی داریم به عارضه ای به نام فیستول کاروتید کاورنو ، علت های بروز این اختلال و نمونه هایی از مراجعه کنندگان که با این مشکل مواجه بوده اند، بپردازیم. با ما همراه باشید.

فیستول کاروتید کاورنو چیست؟

فیستول کاروتید کاورنو (CCF) یک اتصال غیرطبیعی بین شریان کاروتید و یا شاخه‌های آن و ورید بزرگی به نام سینوس کاورنو است. سینوس کاورنو در پشت چشم قرار دارد و خون را از مغز، مدار و غده هیپوفیز دریافت می کند. فیستول کاروتید کاورنو ممکن است مستقیم (با جریان بالا) یا خود به خود (جریان غیر مستقیم) باشد.

کاروتید سیستم شریانی ای است که خون را وارد مغز می کند؛ کاورنو نام یک سیستم وریدی است که خون را از بافت مغز خارج می کند. هرگونه ارتباط غیر طبیعی بین این دو فیستول کاروتید کاورنو نامیده می شود.

CCF می تواند به دلیل تروما یا دلایل خود به خود ایجاد شود. CCF تروماتیک ممکن است پس از صدمات سر که در آن شریان کاروتید داخل حفره ای پاره شده است رخ دهد. صدمات سر می تواند از سقوط جزئی تا زخم های نافذ شدید متغیر باشد. CCF تروماتیک نیز ممکن است ناشی از درمان اندوواسکولار باشد. CCF خود به خودی معمولاً از یک آنوریسم کاروتید غاری پاره شده ناشی می شود. با این حال این فیستول ها ممکن است اتصالات شریانی وریدی مادرزادی باشند که به طور خود به خود در شرایط بیماری عروقی کلاژن، بیماری آترواسکلروتیک، فشار خون بالا یا زایمان باز می شوند.

علائم CCF

CCF مستقیم اغلب روزها یا هفته ها پس از آسیب سر رخ می دهد. بیماران با علائم سه گانه کلاسیک کموز (سندرم چشم قرمز)، اگزوفتالموس ضربانی (برآمدگی غیرطبیعی کره چشم) و بروت چشمی (صداهای جریان خون که از چشم می آید) مراجعه می کنند. پروپتوز، دوبینی و از دست دادن بینایی ممکن است با این فیستول ها ایجاد شود.

CCF غیرمستقیم معمولاً شروع تدریجی دارد و معمولاً تظاهر خفیف‌تری دارد. آنها اغلب علائم سه گانه کلاسیک را نشان نمی دهند. بیماران مبتلا به این فیستول ها معمولاً به دلیل شریان سازی پر پیچ و خم ملتحمه چشم قرمزی مزمن دارند. یک بروت چشمی اغلب شنیده نمی شود.

علت بروز فیستول کاروتید کاورنو چیست؟

به گفته دکتر رضا عرفانیان سلیم، جراح و متخصص جراحی های چشم، بروز این عارضه معمولاً به دنبال ضرباتی است که به سر وارد می شود و در اکثر موارد موجب شکستگی جمجمه می شود. بعد از شکستگی و در نهایت بعد از آن که عوارض ضربه مغزی برطرف شد، بیمار متوجه بعضی از علائم مشکل چشمی در خود می شود.

گاهی نیز این عارضه خود به خود ایجاد می شود و پزشک علتی برای آن پیدا نمی کند. این بیماری همچنین در بعضی از بیماری های روماتیسمی و اهلرز دانلوس (Ehlers-Danlos syndrome) و یا در بعضی موارد که داروهای جلوگیری از بارداری به مدت خیلی طولانی استفاده شوند، نیز گزارش شده است.

در ادامه، صحبت های دکتر رضا عرفانیان در مورد فیستول کاروتید کاورنو را خواهیم شنید.

فیستول کاروتید کاورنو چگونه بروز پیدا می کند؟

زمانی که فشار خون در داخل حدقه چشم بالا برود، یعنی خون وارد حدقه بشود ولی نتواند از آن خارج شود، این خون در داخل عروق حدقه و چشم احتباس می شود و منجر به ورم و بیرون زدگی چشم می شود و تمام بافت ها درگیر می شوند. این امر گاهی می تواند منجر به از بین رفتن دید شود. بنابراین تشخیص آن بسیار اهمیت دارد. در ادامه به بررسی چند نمونه از بیماران دکتر رضا عرفانیان سلیم می پردازیم که برای درمان این مشکل به مطب مراجعه کرده بود.

مورد اول بیماری بود که با بیرون زدگی چشم راست به مطب مراجعه کرده بود. همان طور که در عکس های شماره یک و دو می بینید، چشم راست بیرون زده است. پلک های بالا و پایین نیز ورم کرده است. از نزدیک، رگ های سطح چشم کاملاً گشاد شده اند، متسع هستند. متاسفانه ایشان بخش زیادی از بیناییشان را از دست داده اند.

عکس های 3 و 4 مربوط به مراجعه کننده جوان دیگری است که به صورت دو طرفه گرفتار این مشکل شده اند. در سمت چپ خیلی شدیدتر است و دچار فلج عضلات ایجاد شده اند. فلج عضلات موجب انحراف چشم و دوبینی در ایشان شده است. در سیتی اسکنی که از وی گرفته شده است، که در عکس شماره 5 نشان داده می شود، در هر دو طرف، گشاد شدن ورید حدقه مشاهده می شود که با فلش نشان داده شده است. اون دو رگی که با فلش قرمز نشان داده اشده است، وریدهایی هستند که با این وضوح در سیتی اسکن دیده نمی شوند.

مورد آخر ابتلا، خانم جوانی بودند که در رابطه با ایشان هیچ سابقه ضربه، مصرف دارو یا بیماری وجود نداشته است. چشم راست بسیار دردناک و بیرون زده بود و مختصری هم دید ایشان کم شده بود. در تصاویرسطح چشم، ورم سطح چشم و اتساع عروق سطح چشم کاملاً بارز است.

در تصویر شماره 8  نیز که با فلش قرمز رنگ نشان داده شده است، مجدداً اتساع ورید داخل حدقه از سمت راست مشاهده می شود.

تشخیص فیستول کاروتید کاورنو

فیستول کاروتید کاورنو با سی تی آنژیوگرافی قابل تشخیص است. تشخیص قطعی و همزمان این بیماری با آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی همراه است.

درمان فیستول کاروتید کاورنو

CCF را می توان با روش های جراحی مغز و اعصاب یا اندوواسکولار درمان کرد. روش ترجیحی از رویکرد اندوواسکولار به دلیل عوارض و مرگ و میر کمتر است. با این حال، همه CCF ها برای هر دو شکل درمان قابل قبول نیستند.

درمان اندوواسکولار

CCFهای مستقیم به طور سنتی با مسدود کردن فیستول با بالون‌های جداشدنی بین شریانی و با حفظ شریان کاروتید داخلی درمان می‌شوند. از آنجایی که بالون‌های جداشدنی در حال حاضر در دسترس نیستند، گزینه‌های درمانی دیگر شامل قرار دادن استنت سرپوشیده و پیچ‌شدن فیستول از یک مسیر بین شریانی با کمک استنت برای حفظ شریان کاروتید داخلی است. اگر یک مسیر بین شریانی غیرممکن یا بی اثر باشد، ممکن است یک رویکرد وریدی با استفاده از کویل های پلاتین ضروری باشد. این را می توان از طریق مسیر فمورال از طریق سینوس پتروزال تحتانی و یا از طریق جراحی از طریق ورید چشم فوقانی به دست آورد.

CCF های غیرمستقیم گاهی اوقات می توانند خود به خود برطرف شوند. فشرده سازی دستی کاروتید ممکن است در CCF های کم خطر انجام شود، زیرا این کار می تواند تقریبا 30٪ از فیستول ها را درمان کند. در بیماران مبتلا به پر شدن رتروگراد سیستم وریدی قشر مغز به دلیل خطر خونریزی داخل جمجمه، فشرده سازی اندیکاسیون ندارد. این بیماران باید از دو روش ترانس شریانی یا وریدی درمان شوند.

درمان جراحی

CCFها با جراحی کرانیوتومی درمان می شوند و سپس شریان کاروتید داخلی دیستال و پروگزیمال فیستول با گیره های جراحی مسدود می شوند. سپس سینوس کاورنووس با چسب آکریلات، فاسیا یا Surgicel بسته می شود تا جریان وریدی را مسدود کند. شاخه ای از شریان کاروتید خارجی نیز ممکن است با یک ورید یا شریان بسته به جریان خون به مغز برای جلوگیری از وقوع سکته به شریان مغزی میانی متصل شود.

اینترونشنال رادیولوژیست ها از طریق آنژیوگرافی محل این اتصال غیر طبیعی شریان و ورید در داخل مغز را شناسایی می کنند و از همان طریق محل ارتباط غیر طبیعی را مسدود می کنند و بیمار در ظرف چند هفته بهبودی خودش را به دست می آورد. در 99 درصد این مشکل قابل درمان است و نیاز به جراحی مغز نیست. نکته مهم تشخیص زودتر این عارضه است تا قبل از این که عوارض بینایی ایجاد شود اقدام درمانی انجام شود.

در پایان باید گفت که در صورت بروز هر گونه مشکل در این زمینه، باید به بهترین جراح چشم مراجعه نمایید تا عارضه در اسرع وقت و بدون مشکلات بعدی درمان شود.