تنبلی چشم که به نام آمبلیوپی نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که با کاهش بینایی در یک چشم مشخص می‌شود و با عینک یا لنز قابل اصلاح نیست. آمبلیوپی معمولا در دوران کودکی رخ می‌دهد و به عنوان یک مشکل عصبی و تکاملی سیستم بینایی در نظر گرفته می‌شود.
دلایل تنبلی چشم
تنبلی چشم می‌تواند به دلایل مختلف ایجاد شود که شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:
1. استرابیسم: استرابیسم به حالتی گفته می‌شود که در آن چشم‌ها نامرتب هستند و روی یک نقطه تمرکز نمی کنند. یک چشم ممکن است به سمت داخل (ازوتروپی) یا بیرون (اگزوتروپی) بچرخد و باعث شود مغز سیگنال‌های بصری متناقضی را دریافت کند. برای جلوگیری از دوبینی، مغز شروع به سرکوب سیگنال‌های یک چشم می‌کند که منجر به آمبلیوپی می‌شود.
2. عیوب انکساری: عیوب انکساری مانند نزدیک بینی (نزدیک بینی)، دوربینی (دوربینی) و آستیگماتیسم زمانی رخ می‌دهد که چشم نتواند نور را به درستی روی شبکیه متمرکز کند. در صورت داشتن یک چشم دارای عیوب انکساری قابل توجه، مغز ممکن است بیشتر به چشم با دید بهتر تمرکز کند و چشم ضعیف‌تر را نادیده بگیرد که این موضوع می‌تواند باعث بروز آمبلیوپی شود.
3. انسداد چشم: هر وضعیتی که مسیر بینایی یک چشم را مسدود کند مانند آب مروارید، پتوز (افتادگی پلک) یا تیرگی قرنیه، می‌تواند با دید واضح تداخل کند. در صورت عدم درمان، ممکن است مغز سیگنال‌های تاری یا مسدود شده از چشم آسیب‌دیده را نادیده بگیرد و منجر به آمبلیوپی شود.
بیشتر بخوانید: درمان تنبلی چشم
4. آمبلیوپی محرومیت: این نوع تنبلی چشم زمانی رخ می‌دهد که انسداد فیزیکی یا محرومیت بینایی در دوره های بحرانی رشد بینایی وجود داشته باشد.
5. عدم تعادل عضلات چشم: عدم تعادل ماهیچه‌هایی که مسئول حرکت چشم‌ها هستند، می‌تواند باعث تنبلی چشم شود. این عدم تعادل می‌تواند از ناهماهنگی در حرکت چشم‌ها ناشی شود که می‌تواند به صورت معکوس یا ضربدری باشد و بینایی را تحت تاثیر قرار دهد. درمان این نوع تنبلی چشم ممکن است شامل تمرینات تقویت عضلات چشم و در برخی موارد، جراحی باشد.
6.اختلاف در وضوح تصویر بین چشم‌ها: اختلاف بزرگ در قدرت بینایی بین دو چشم که معمولا به دلیل اختلاف در شدت دوربینی است، می‌تواند منجر به تنبلی چشم شود. این اختلاف می‌تواند ناشی از انحنای سطح ناهموار چشم‌ها یا دیگر عواملی مانند جسم خارجی در یکی از چشم‌ها باشد. درمان این نوع تنبلی چشم معمولا شامل استفاده از لنز و عینک مناسب برای تصحیح وضوح تصویر است.
7. وجود اشکال در یکی از چشم‌ها مانند وجود ناحیه کدر در چشم، می‌تواند باعث کاهش وضوح دید در آن چشم شود. اگر این مشکل در زمان تولد نوزاد وجود داشته باشد، باید در سریع‌ترین زمان ممکن تحت درمان قرار گیرد. در صورت عدم درمان، می‌تواند باعث افت بینایی دائمی شود که از شدیدترین انواع تنبلی چشم است. درمان وضعیت‌های مشکل‌ساز مانند آب مروارید معمولا شامل جراحی است.
علائم تنبلی چشم
علائم تنبلی چشم ممکن است بسته به علت زمینه‌ای و شدت بیماری متفاوت باشد. در متن زیر علائم رایج مرتبط با تنبلی چشم را بیان می‌کنیم:
1. دید تار یا مبهم: چشم مبتلا ممکن است در مقایسه با چشم دیگر دید تاری یا نامشخص داشته باشد. این تاری دید را نمی‌توان با کمک‌های بینایی مانند عینک بهبود بخشید.
2. درک ضعیف عمق: تنبلی چشم می‌تواند بر درک عمق تاثیر بگذارد و قضاوت دقیق فاصله‌ها را دشوار می‌کند. این می‌تواند منجر به چالش‌هایی در فعالیت‌هایی مانند بالا رفتن از پله ها شود.
3. کج شدن یا چرخش سر: برای جبران کاهش بینایی در یک چشم، کودک مبتلا به تنبلی ممکن است سر خود را کج کرده یا بچرخاند تا هنگام نگاه کردن به اشیا از چشم دارای دید بهتر خود، استفاده کند. این وضعیت سر به حداکثر استفاده از چشم قوی‌تر برای دید واضح تر کمک می‌کند.
4. تنبلی چشم می‌تواند منجر به مشکلات هماهنگی چشم یا بینایی دو چشمی شود. در این وضعیت، احتمال دارد چشم‌ها به طور موثر با هم کار نکنند و باعث ایجاد مشکل در تمرکز، ردیابی اشیاء یا حفظ تراز چشم شوند.
5. کاهش دید استریوسکوپی: دید استریوسکوپی که به عنوان دید سه بعدی نیز شناخته می‌شود، به توانایی مغز برای ترکیب ورودی‌های بصری از هر دو چشم برای درک عمق متکی است. تنبلی چشم می‌تواند این توانایی را مختل کند و در نتیجه دید استریوسکوپی کاهش یابد یا از بین برود.
6. مشکل در خواندن یا یادگیری: تنبلی چشم می تواند بر سرعت خواندن و درک مطلب تاثیر بگذارد. کودکان ممکن است با کارهایی که نیاز به توجه بصری پایدار دارند، مانند خواندن، نوشتن، یا تکمیل پازل، مشکل داشته باشند.
راه‌های تشخیص تنبلی چشم چیست؟
در صورتی که علت بروز تنبلی چشم در کودکان ناشی از انحراف چشم یا شفافیت مسیر دید باشد توسط والدین به سادگی قابل تشخیص است، ولی درصورتی که علت آن عیوب انکساری باشد حتما می بایست ابتدا سنج بینایی انجام داده شود چرا که توسط والدین تشخیص آن کمی سخت است.
امروزه به منظور تنبلی چشم کودکان باید قبل از 6 سالگی بینایی سنجی را انجام دهند تا در صورت مشکل بتوان آن را درمان کرد چرا که اگر درمان به موقع صورت نگیرد ممکن است فرد در بزرگسالی دچار مشکل شود.
راه های پیشگیری تنبلی چشم
سه عامل اصلی وجود دارد که می توان گفت برروی درمان تنبلی چشم بسیار تاثیر گذار است این عوامل عبارتند از:
سنی که تنبلی چشم در فرد بروز پیدا می کند.
مدت زمان ایجاد تنبلی چشم
آغاز بیماری تنبلی چشم
یکی از نکات بسیار مهم در مورد تنبلی چشم آگاهی والدین از این موضوع می باشد، در صورتی که والدین از همان ابتدای کودکی این موضوع را تشخیص دهند درمان آن نیز موفقیت آمیز خواهد بود. ولی در صورتی که والدین خیلی دیرمتوجه تنبلی چشم کودک خود شوند باید در مورد درمان کمی صبور باشند چرا که روند درمانی آن به نسبت دوران کودکی کمی زمانبر تر خواهد بود.
عوارض ناشی از عدم درمان تنبلی چشم
هر نوع بیماری که اگر درمان آن به موقع صورت نگیرد می تواند عوارضی را برای فرد به همراه داشته باشد که عبارتند از:
انحراف چشم: یا استرابیسم که می تواند به عنوان یک مشکل دائمی در فرد باشد.
دید مرکزی: عدم درمان به موقع تنبلی چشم باعث شده تا دید مرکزی بیمار به شکل کامل تکامل نیابد. بروز چنین مشکلی باعث شده تا فرد در انجام کارهای خود دچار اختلال شود.
چه زمانی برای تشخیص و درمان تنبلی چشم باید به متخصص چشم مراجعه کرد؟
در صورتی که مشاهده کردید یکی از چشم های کودک تان دچار سرگردانی است حتما به یک متخصص چشم مراجعه کنید،.
نکته: مناسب ترین زمان انجام معاینه ی چشمی درکودکان 3 تا 5 ساگی می باشد.